– Kisi-Mi’kmaw wi’kek Serena Sock (Elsipogtog)
Ni’n na tleyawi l’nue’katik.
Mu teluew l’nue’kati pasɨk we’kutaqtek, na’kwekl ta’n mjikey mekna’sik, aqq apankɨtukk kɨpnno’l. Wesku’tmann utann wkamlamune’l, ktinninal, aqq kji-utann ujit ta’n telita’simk.
Ta’n ni’n tleyawi eymu’tijik nuji-wi’kikɨtijik, napu-wi’kikɨtijik, nuji-pipukutijik, nuji-wasoqɨtestaqatijik, aqq nuji-napuki’kejik mimajiunu’k. Aqq nespiw eymu’tijik nuji-kilja’tijik aqq nuji-ankamua’tijik. Nuji-il-wi’kɨktijik, nuji-penoqaptaqatijik aqq nuji-kinua’taqatijik ujit wskwitqamu, aqq msɨt nekmowkw, na wo’kmatultijik. klamuksi’aq aqq sukwi’aq ta’n mittukutijik aqq kekinua’tuksiek ujit ta’n teliaq nmimajuaqniminaq.
Nnki’kuk na mu kata’-kilje’kw. Nujj, nuji-lukwatkl wtepaqnn ekitkl Tkɨtesnukewe’l wi’katiknn. Nkij wskwitqamua’lijik mimjua’ji’jk stike’ nuktoqtejkwej. Nkij na pasɨk newte’jk wtlukowaqnm. Na’te’l tleyawimk, na amujpa wen tele’k na.
Njiknamk aqq nkwe’ji’jk , katu, na nuji-wi’kikɨtijik.
Mu tekenik ta’n mawi-kutiekɨpnik mijua’ji’jk mu ketu’-espi’sulti’kw aqq ta’n tel-nuta’q. Pasɨk ta’n nuji-wi’kikɨtijik ta’n nenaqik na Louis L’amour, Zane Grey aqq pilue’k ta’n kisi-wi’kmi’titl wi’katiknn ta’n tekenn nujj naqtɨkl pantetekl msaqtaqtuk mi’jano’kuomk.
Nuji-kina’mua’tijik pipanimijik ta’n ketu’ weni kisikweyan, stike’ mu koqowey piluey kisi-tl-lukwa’s. Mna’q teluew ni’n, “Ni’n na ketu’ nuji-wi’kikey”. Ki’s na i’-wi’kikey, ta’n i’-emekwi-amalamukwa’tekey aqq tel-kiljey stike’ kji-mia’wj ta’n telatalk ta’n tujiw aptaqanej, stike’ ta’n tujiw ika’q wi’katikn npitnk na to’q aptunuj jijklue’wji’j.
Ki’s sa’q kisikwey aqq ejikliwsi, pasɨk ta’pu nemitu ta’n wejikwey ta’n kaqiaql nesiska’ql te’sipunqɨkl. Mu etunukw we’kutaqtek ta’n wejikweyapp.
Ni’n na Ktaqmkukewa’j, pasna tleyawi wskwitqamukk. Ki’s wiki British Columbia, Ontario, Nova Scotia, aqq New Brunswick. ta’n tett etl-siawqatmap. Kaqi-peykwi-ala’si wskwitqamukk tela’tuann mawita’mkewe’l, ta’n mawi-ksatm tel-lukwey.
Msɨt ta’n wejiey, weji’tu pukwelk ta’n ksattes – kmtnk, kinamu’kl mkumi’l ekwitkl samqwaniktuk, sitml, aqq mimajuinu’k. Fraser Valleyk, maw-wikultiekɨpnik ta’n tleyawultijik mimajuinu’k na’te’l pasna na mu telo’tmuap stike’ tleyawiuapp, ta’n ma’ kisi-laqtasiw puowina’tekemey ujit ntinnen ; aqq ma’ kisimsiw ali-emiskoqji-amalkan ta’n etl-wasitpa’q nipukt.
Ontariok, we’jituapnn mil-lukutimkewe’l, pasna mu pukwelukw napu-wi’kikɨtijik.Suel msɨt ta’n te’sit na etl-lukutijik etl-espi-kina’masimk kisna apje’ji’juo’kuomk. Nova Scotia na maw-wikultiekɨpnik mimajuinu’k ta’n pasɨk ketu’ lukutijik aqq mawte’mi’titl wsuliewe’ymual l’miaq eto’qi-lukuti’tij aqq aji-kisiku’a’tijik aqq ta’n tett etl-lukutipnik.
Ne’wt kisi-wi’kikasikl wi’katiknn, nemitu, ta’n teluejik, suel stike’” l’nue’kati”. Pasna, mu kesatmu e’wum na klusuaqn tela’tekek mu menaqa wesku’tasinukw aqq mu tleyawinukw. Mu tleyawiw l’nue’katikk. L’miaq koqoweyik, etuk jel eym newte’jk l’nue’kati, pasna mu mimajuinu newte’jikw nuku’ stike’ pana nekm to’q mniku.
Pasna kisi-wikitew kmu’jui’kaniktuk qospemiktuk ta’n etek nipuktuk, ta’n we’kutaqtek ta’n tleyawultimk. Kisi-l’mietew aqq ma’ nuta’nukw kikja’sin aqq me’ kisi-nmiata mimajuinu’k etli-wlo’ltijik, wel-lukutijik, ke’tipna’tu’titl wtika’taqnmual, aqq maliama’tiji wnjanuaq.
Pukwelk na’kwekl, na weji-lukwey kikjiw tuopɨtikk ta’n weji-nmitu qospem. Tmkwaliknejey nipk ika’q, ta’n tapusijik takali’jk aqq ta’n sunumkuaq elt-pena’tijik ta’n te’s siwkw. Mawi-amskwesewa’j peji- mittukwalit, na jijklue’wj, toqosɨp apje’ji’jit mia’wji’j. Mu kesatmu ta’n telo’ltijik mimajuinu’k na etuk jel mu weji-ksatmu eymutijik nekmowkw.
Newkl te’sipunqɨkl pemiaql, na seyoqiaqɨp ta’n tel-malie’wi. Ta’n tujiw kelu’lk we’jitu, kaqamiap ta’n tett etl-klu’lkɨpp aqq so’qapa’siap aqq ankamkɨpnik kloqowejk ta’n ma’ elam tepnaqik, toqosɨp nisieyap maqamikekk.
Ejikla’lsi aqq newtukua’lukwey, na eliey Nova Scotia ta’n wiki kmu’jui’kaniktuk kikjiw kta’nuk, ta’n etl-wi’kikeyapp Katlin wtuikuno’kuomk ta’n eymu’tijik mimajuinu’k je mu nenui’kw. Kaqi’sk kelulkɨp nuji-ksistaqnusite’wj, nuji-lukwet mijjuo’kuomk ta’n kaqi-kina’masit ujit nipk, aqq mimeypisit nuji-lukwatkl wtepaqnn pasna mu stike’ nujj. Ujit nekmowkw , Na ni’n nuji-wi’kikey tleyawi Ktaqmkuk aqq nemittu’tij ma’ siawqatmu.
Lukowaqn pekisulik Saint Johnk, waju’waqq mimajuinu’k. We’kaw pemiaql akantie’wuti’l, na kisi-ilsutm liwsin ta’n etl-jentek, ta’n etek kmu’jui’kaqnik kikjiw qospem ta’n tett wiki nike’. Elmi-mtoqtek pittaq maqtawamu’k awti, etl-kaqtaqtesk poqnitpaqtek awti, na wiki aqq knekke’l etl-kina’muey.
Ke’sk. na tmkwaliknej pekisulatl witapal wla siwkw ika’q. Sunumkw kiskaja’la’tiji wnjanuaqq ujit ta’n pittaq elaqsultimk Pkɨte’snuk. Milamukwita’jik kmu’jk, wasoqi-stoqnamuksijik toqosɨp tupkwanamuksijik aqq mekwe’kik. Tapu’kl na’kwekl pemiaql, na pekisinkɨp wowkwis ntu’satimk, wejipsetoq ta’n jilaptu, toqosɨp unjaqa ejikla’sit. Pemia’q kesikek, ankamkɨpp lentuk asoqma’sit keltek qospemiktuk, toqosɨp keskatesinkaq nipuktu’jk. Pana kitk wi’sisk newti-ala’tijik.
Mimajuinu’k Sussexɨk ki’s eymu’tijik pukweli-punqɨkl. Newte’ alasutuo’kuom elta’jik aqq newte’ kina’mtsimkewo’kuomk wnjanuaq elta’liji. Mittukwaltultijik aqq wikumtultijik ujit mijjuaqn. pasɨk ankita’suatm ta’n teli-wlo’ltimk na maqa’tuik nkamulamun, aqq ntinnin. Na ankita’si, toqosɨp : ewi’kikey net ujit pasɨk newte’jk mniku ?
Ta’n tujiw telimkik ktɨkik nuji-wi’kikɨtijik ta’n tett wiki, na telua’tijik, “Maw-klu’lk ki’l ktui’kikemkewe’ym kmimajuaqnm”. Eymu’tijik telui’tmi’tij “apje’ji’jit Walden”, pasna mu na wapekneksit wejiet Thoreauek. Stike’pana wi’sisk, kejitu ta’n tujiw jenpites aqq wle’tes. Msɨt ta’n koqowey mu wiaqianukw ujit ta’n tel-wi’kikey na kaqi-jikla’sik. Ta’n tel-wi’kikey na ila’tuij ntinnin aqq pasɨk nekmowey na weji-mimaji.
Maw-kepme’k newtukwa’lukwemk ujit ewi’kikemk, je we’kaw ta’n teli-ila’lsimk. Ta’n tleyawimk na etek nkamulamunk aqq wtɨpk – newtukwa’lukwemk na etek ntinnink.
Ekel, tlia’, nuta’y i’mn mimajuinuiktuk, ujit witaptultinen. We’ji’si naspi wskswitqamuew kinua’taqn, pasna anko’tm mu e’nusin na’te’l. Ali-wskwitatijiey aqq samtm koqowey jajiktek. Metetesk nuji-wi’kikemkey mattaqte’maqn pqonitpaqtuk nipuktuk. Mu eketimuann ta’n te’sɨkl kesatasikl. Kaqi’sk awanta’si asite-klulan wen. Weltekewey kisitasik, wla Facebook na ujit weji-kji’tu ta’n teliaq. Minkwasimk aqq Kwiluemk. Eym na’te’l, toqosɨp moqwa’. Mu ika’lsiw ujit na mntuewey koqowey. Nuji-wi’kikɨtijik aqq nuji-kilja’tijik mawita’jik aqq aknutmatultijik stike’ ta’n pasɨk koqowey kisi-tliatew. Eymu’tijik alo’ltijik, pasna mu keluli’kw. Ta’n i’-nitaptɨpni’k, nike’ Facebookewe’k nitapk, Newte’jitaq welmɨtoqaqq pitiasite’wjaq nepkɨpnaqq newti-punqɨkek, me’’ pantetek wfacebookm.
Tlia’ ketu’-newtukwa’lukweyan, sikte-ksatm mimajuaqn – ujit ni’n aqq ujit ta’n tel-lukwey. Aqq je tlia’ wen toqe’yek, tleyawi ta’n nuji-kiljɨtite’wjɨk. Nikana’lɨkik mimajuinu’k, mawita’mkewe’l, aqq we’jituann espi-aknutmatimkewe’l. Pasna ta’n tujiw welte’mamk, app etek ta’n naqqate’mamk.
Newte’jkek wela’kwek Keptekewiku’skek, na ikana’tuap ketapekia’timkewey ujit ta’n te’sit nata’-kilja’tite’wjɨk. We’kaw kaqia’q wela’kw, na me’ katu weljesi. Etuk jel, je tlia’ pasɨk ni’n, na tleyawi.
Toqosɨp naqasua’tasikl wasoqnmaqnn, aqq msɨt wen elmiet. Eymu’tijik mu kelulaqapnik, aqq mu kelulikupnik. Ankita’si l’miaq aqq nekmowkw jipatmnew wlte’ma’tinew – kisna ta’n wasoqekl wpɨkikul ujit na’t koqowe’l etlamklekl ta’n te’s poqnitpa’q, na nekmowey ejiklnukui’tij aqq puatmi’tij.
Kaqi’sk ankita’sualkik mimajuinu’k ta’n tel-kisi-wlte’ma’tijik , l’miaq kji’tunew ta’n wenik welte’mati’tijik wlte’tmnew, ktu’-i’mu’tinew, aqq ne’kaw i’mu’tinew.
Kisi-kina’masi mu etenukw ne’kaw. Mimajuinu’k sa’se’wqamiksultijik. Ta’n tleyawultimk na piluki’kl aqq sa’se’wita’ql. Wesua’tu’k ta’n koqowey maskeltmu’kɨpp aqq apaja’sik. Na nekmowey na mimajuaqn.
Ujit ni’n telta’si ta’n tleyawimk : mukk awsam-ewlita’suatmu ta’n teli-apiksiktatultimk. Mu tli-ankita’siw stike’ to’q mu wen nemitukw koqowey kisna mu welte’tmukw. Aqq apajiw, mukk tli-wsua’tu stike’ welte’tasik. Klusuaqnn kisna teliaqewey, kisi-nisa’lulten. Pasna te’s ta’n tleyawimk na kisi-apaji-wnaqa’lultew, wenaqnɨsk, ketapekiewɨskl weliaqewe’l, melkikna’task kmimajuaqnm tepaw, kijiw aqq knekk.
Naqtmanek Ktaqmkuk newipunqɨkek, pukwelkɨp nitapk aqq ta’n nenaqik – ta’n tel-klultultiekɨpnekk na kaqapiate’k stike’samqwana’qamik maqamikew. . Ta’n tleyawi, me’, espa’sik aqq me’ kelu’lk, we’jitasik New Brunswick. Ta’n tel-nenuimk stike’ nuji-wi’kiket, me’ na ni’n aqq na. L’miaq pun-wi’kika’n sapo’nuk, me na’tuenewites.
Newtipunqɨkek, na ewniskwatpeto’kweyapp, aqq elmi-tepkunasetk, na mu kisi-wi’kikewapp. Pasna ta’n tele’y, mu telimaq wen. , Toqosɨp, pejita’jik ta’n tleyawi : je tlia’ mu wel-nenuaqik, Facebookewe’k nitapk, ketu’-peji-wissukowijik. Kikjiw wikit e’pitji’j aqq tapusiliji wnjank pejita’jik niknaq ta’n tujiw kisi-mtuamukwa’sikek aqq qaliputekewijik. Pukwelk ta’n wen pettaqte’muijik welo’timkewe’l, aqq telita’si stike’ kesalimk.
Mu etenukɨpp amase’kewey, kisna tepikise’mkewey. Ta’n tujiw telta’sulti’titek apoqnatimkewey nuta’y, na eymu’tipnik. Etuk jel na ta’n tleyawimk na tela’taqatimk na – kejitu’n mu pasɨk tleyawiwn, aqq ma’w kesalulk ujit ta’n wenin.
Ta’n tleyawimk na nikmaq. Mu pasɨk mu winita’suatasinukw, aqq ma’w welita’suatasikl. Ketu’ nsɨtasimk ta’n koqowey mu nestasinukw. Wasoqeken wasoqnmaqn pqonitpaqtuk, kisna nasa’qa’tu’n iPhonem me’ na kisi-ankantɨtesk wen pettaqte’mulin ujit ta’n wenik ketu’-kjitu’tij kwasoqnmaqnm me’ wasoqektn.
Gerard Collins
No 17. Wel-maw-lukutiek
